دو دهه قبل از تخریب قبرستان بقیع به دستور وهابیت کوردل یعنی در سال 1904 میلادی، گزارش مصوری از نحوه سفر کاروان‌های زیارتی به مکه و مدینه تهیه می‌شود که در آن عکس‌های نابی به چشم می‌خورد.

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، «بقیع» نام قبرستانی بسیار بزرگ و تقریباً مسطح است که مساحت آن بیشتر از مساحت مسجد‌النبی(ص) بوده و تاریخ ساخت آن به دوران قبل از اسلام و زمان جاهلیت بر می‌گردد.

از زمان پیامبر(ص) تا همین امروز، بسیاری از مسلمانان را که در مدینه از دنیا می‌رفتند، در بقیع به خاک می‌سپردند و هم‌ اکنون نیز قبرستان عمومی مدینه به شمار می‌رود.

قبرستان بقیع، مدفن چهار امام شیعه امام حسن مجتبی(ع)، امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق(ع)، «فاطمه بنت اسد» مادر امام علی(ع)، همسران پیامبر(ص) ام‌سلمه، ماریه و ...، «ام‌البنین» مادر حضرت عباس(ع)، عقیل بن ابیطالب، «عبدالله بن جعفر» همسر حضرت زینب، و بسیاری از صحابه پیامبر نظیر عثمان بن مظعون (این شخص با عثمان بن عفان، خلیفه سوم تفاوت دارد)، ابوسعید خدری، همچنین عقیل بن ابیطالب، «عبدالله بن جعفر» همسر حضرت زینب، مقداد بن اسود، عباس ‌بن عبدالمطلب، اسماعیل فرزند امام صادق(ع)، عاتکه و صفیه عمه‌های پیامبر(ص)، جابر بن عبدالله انصاری، شهدای واقعه حره، حسان بن ثابت و ... است.

قبرستان بقیع در گذشته به این شکل نبوده و بر اساس کتب تاریخی، بیشتر قبور دارای بارگاه و ضریح بوده‌اند تا اینکه در هشتم شوال 1344 هجری قمری (1926 میلادی)، وهابی‌های کوردل سعودی به دلایل واهی تمامی گنبدها و قبه‌های موجود را تخریب کردند.

حجت‌الاسلام رسول جعفریان، استاد تاریخ اسلام درباره کتاب تازه منتشر شده «مصور فی الحج» که در آن عکس‌های بی‌نظیری از مکه و مدینه منتشر شده، به وبگاه حج گفته است: در سال 1904 میلادی یک کارمند عالی‌رتبه وزارت العدل مصر با نام محمد افندی السعودی که البته هیچ ربطی به سعودی‌ها نداشت به حج اعزام شد. وی مرید سید جمال‌الدین اسدآبادی و شیخ محمد عبده بود.

افندی در این سفر حج همراه ابراهیم رفعت پاشا امیر الحاج مصری به حج آمد. دوربین داشت و ضمن گرفتن عکس‌های نفیس گزارشی هم از این سفر نوشت. اکنون آن گزارش به همراه تصاویر وی در کتابی با نام «مصور فی الحج» منتشر شده و اثری بسیار نفیس پدید آمده است.

وی دو سفر آمده و در سفر دوم تجهیزات بهتری برای عکاسی آورد و آثار با ارزشی از خود بر جای گذاشت. او می‌گوید که در این کار تحت تأثیر توصیه‌های شیخ محمد عبده بوده که از وی خواسته است تا اطلاعات تاریخی در باره حرمین را هم ضمیمه کار خویش سازد.

آنچه در این کتاب آمده بر اساس یادداشت‌های محمد افندی سعودی نوشته شده است. از این مطالب معلوم می‌شود که او قدم به قدم گزارش‌های دقیقی از وضعیت نوشته بوده است. با این حال مهم تصاویر قدیمی است که می‌تواند جنبه‌های مختلف حج را در این دوره نشان دهد.

برخی از این عکس‌ها می‌تواند توصیفاتی که ما از کاروان حج داشته‌ایم کامل کند. این که چطور هزاران نفر به صورت یک کاروان بیابان‌ها را طی می‌کردند، امری است که تصورش برای ما دشوار است. اما این عکس‌ها به خوبی این وضعیت را نشان می‌دهد:

یکی از نفیس‌ترین عکس‌ها از ضریح حمزه سید الشهداء است، عکسی که تا به حال دیده نشده است. تصویر خود محمد سعودی هم در آن دیده می‌شود:

عکسی هم از بقیع که دست‌کم بنده تاکنون آن را ندیده بودم:

انتهای پیام/ک

فارس در 8 شوال گزارش می‌دهد

روزشمار قبرستان بقیع+جدول و تصاویر

وهابی‌ها در سال 1344 هجری و همچنین کمی قبل‌تر از آن اثری از گنبدها و بارگاه‌های بزرگان دین در مدینه و مکه یا هر جای دیگری که به آن دسترسی داشتند باقی نگذاشتند. این روند تخریب هیچ‌گاه متوقف نشده و تا امروز نیز ادامه یافته است.

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، نود سال پیش در چنین روزی در هشتم شوال سال 1344 هجری قمری پس از اشغال مکه توسط وهابی‌ها به سرکردگی «عبدالعزیز بن سعود»، این گروه افراطی روی به مدینه آوردند و پس از محاصره و جنگ با مدافعان شهر، سرانجام آن را اشغال و مأموران عثمانی را بیرون کردند و به تخریب قبور ائمه بقیع(ع) و دیگر قبور نظیر قبر ابراهیم فرزند پیامبر اکرم(ص)، قبور زنان آن حضرت(ص)، قبر ام‌البنین مادر حضرت ابالفضل العباس(ع)، قبر عبدالله پدر پیامبر(ص) و اسماعیل فرزند امام صادق(ع) و بسیاری قبور دیگر پرداختند.

در ادامه روزشماری از زمان تأسیس بارگاه منور ائمه بقیع از زمان شهادت امام حسن مجتبی(ع) تا تخریب مزار نورانی ائمه بقیع(ع) به همراه تصاویر بقیع قبل و بعد از تخریب می‌آید:

سالروز شهادت حمزه سیدالشهداء(ع)

مزار حضرت حمزه(ع) پیش از تخریب توسط وهابیت+عکس

هشتم شوال 1344 هجری، قاضی ‌القضات مکه دستور تخریب قبور متبرک بقیع را صادر کرد و هر چه گنبد و ضریح در مدینه و بیرون از آن بود، از جمله مزار حضرت حمزه(ع) عموی شجاع پیامبر(ص) ویران شد.

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، در سال 1904 میلادی یک کارمند عالی‌رتبه وزارت العدل مصر با نام محمد افندی السعودی که البته هیچ ربطی به سعودی‌ها نداشت به حج اعزام شد. وی مرید سید جمال‌الدین اسدآبادی و شیخ محمد عبده بود. افندی در این سفر حج همراه ابراهیم رفعت پاشا امیر الحاج مصری به حج آمد. دوربین داشت و ضمن گرفتن عکس‌های نفیس گزارشی هم از این سفر نوشت.

یکی از نفیس‌ترین این عکس‌ها، ضریح حمزه سید الشهداء(ع) است که تصویر خود محمد سعودی هم در آن دیده می‌شود: 

عکس قدیمی‌تری نیز از مزار حضرت حمزه وجود دارد که در سال 1890 گرفته شده است:

حضرت حمزه در غزوه احد توانست‏ 30 مشرک را به هلاکت‏ برساند. ابن سعد در این باره می‌گوید: حمزة بن عبدالمطلب در احد با دو شمشیر پیش روی محمد می‌جنگید و همواره می‌گفت: من شیر خدا هستم و به دل دشمن می‌تاخت.

سرانجام یکی از مشرکان به نام «وحشی» که در کمین حمزه نشسته بود، آن سردار دلاور را به شهادت رساند و «هند» بدن حمزه را درید و جگر او را به دندان گرفت.

حضرت حمزه و شهدای جنگ احد در همان جا به خاک سپرده شدند.

در روایات آمده است که حضرت فاطمه علیها السلام هر هفته به زیارت قبر او رفته و اشک می‏ریخت. حمزه کسی است که پیامبر اعظم(ص) درباره‏اش فرمود: هر کس مرا زیارت کند، ولی به زیارت حمزه نرود، جفا کرده است.

بهترین عکسی که ازبقیع دارم من وبقیع وتنهایی

مدفن ابراهیم فرزند پیامبرص

مدفن همسران پیامبر ص

سنگى که همراه آدم‌ ‌از بهشت به زمین آمد

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حج، حجرالاسود یا سنگ سیاه، جزئى بسیار مقدس از مسجدالحرام است که در کنار کعبه قرار گرفته است. از زمان بناى کعبه، حجرالاسود در کنار آن قرار داشته و پیش از اسلام و پس از آن، مورد اعتناى کامل بوده و به لحاظ همین تقدس است که رسول خدا(ص) آن را نگاه داشت و دیگر سنگهایى را که به شکل بت ‏ساخته شده بود، به دور ریخت.

حجر الاسود در جریان تخریب کعبه در اثر سیل در فاصله دورى از مسجد قرار گرفت. قریش براى نصب آن با یکدیگر به دشمنى پرداختند اما با درایت رسول خدا (ص) همه قریش در فضیلت آن سهیم شدند و عاقبت به دست آن حضرت نصب گردید. به مرور زمان، از حجم نخستین این سنگ کاسته شد و حتى اجزاى آن از یکدیگر جدا گردید.

آخرین بار قسمتهاى مختلف آن را به یکدیگر متصل کردند و آن را در محفظه‏ اى نقره‏ اى قرار دادند و تنها به آن اندازه که براى بوسیدن و استلام لازم بود، جاى خالى گذاشتند.

در روایات بسیارى که شیعه و سنى نقل کرده ‏اند، حجر الاسود از سنگهاى بهشتى دانسته شده که همراه آدم (ع) به زمین آمده است. همچنین در روایتى از پیامبر(ص) حجر الاسود به منزله دست راست‏ خداوند خوانده شده که در روى زمین قرار گرفته است و مردم با دست کشیدن روى آن و بوسیدنش، با خداوند بیعت و اطاعت ‏خود را از او تثبیت مى‏ کنند. در نقلى از ابن عباس آمده است که اگر کسى با رسول خدا (ص) بیعت نکرد و سپس حجر الاسود را استلام کرد، با خدا و رسول بیعت کرده است. در روایات آمده است: این سنگ در آغاز سفید بوده که با رسیدن دست انسانهاى گنهکار به آن سیاه شده است.

در سال 317 ه.ق. یکى از فرقه ‏هاى منسوب به اسماعیلى مذهبان که به قرامطه شهرت داشتند، حجر الاسود را از کنار کعبه برداشتند و به احسا بردند. آنان به مدت 22 دو سال (تا سال 339 ه.ق.) سنگ را در آنجا نگاه داشتند و سپس در عید قربان سال مزبور، آن را به جاى نخست باز گرداندند. پس از آن در طى سالهاى پس از آن، حجر الاسود مکرر -به طور عمد یا غیر عمد- از جایش کنده شد و هر بار اجزائى از آن خرد و جدا شد و باز به هم چسبانیده شد. اکنون مجموعه آن در هاله ‏اى از نقره قرار داده شده است.

حجر الاسود در حال حاضر در کنار کعبه، در ارتفاع یک و نیم مترى زمین قرار دارد. در روایات بر استلام و بوسیدن حجر الاسود سفارش بسیار شده و در نقلها آمده است که رسول الله(ص) مقید به استلام و بوسیدن آن بوده است.

حجر الاسود نقطه آغاز و پایان طواف بوده و برابر آن سنگ سیاهى روى زمین تا انتهاى مسجد کشیده شده است. به علاوه چراغى سبز رنگ بر دیوار مسجد برابر حجر الاسود نصب شده تا راهنماى طواف کنندگان باشد.
منبع: آثار اسلامی مکه و مدینه، نوشته رسول جعفریان